Polska w czasie II wojny światowej ![]() Z perspektywy kilkudziesięciu lat łatwo jest szafować wyrokami i oskarżeniami kierowanymi pod adresem Polaków, których zmuszano do podpisywania niemieckiej listy narodowściowej. Ich społeczny odbiór przez lata był naznaczony posądzeniem o kolaborację z okupantem. Tymczasem rzeczywistość nie była tak czarno-biała.
Niemiecka koncepcja germanizacji Słowo ,,folksdojcz" (z niem. ,,Volksdeutsch", czyli etniczny, narodowy Niemiec) ma dzisiaj niemal wyłącznie negatywną konotację. Jest związane z określeniem, które w czasie niemieckiej okupacji było stosowane na opisanie Polaków (także Niemców o polskim obywatelstwie) wpisywanych na niemiecką listę narodowościową. Okupant starał się wynarodowić Polaków, prowadząc aktywną germanizację zarówno na terenach wcielonych do Rzeszy, jak i na obszarze Generalnego Gubernatorstwa. We wrześniu 1940 roku Niemcy rozpoczęli swoisty spis ludności, kwalifikując mieszkańców podbitych ziem polskich do czterech kategorii narodowościowych (na tzw. Volkslistach): Społeczny odbiór Na Volksdeutschy patrzono w czasie II wojny światowej jak na zdrajców, choć ich postawy były z moralnego punktu widzenia dwuznaczne. W wielu wypadkach deklaracja polskości skutkowała karą śmierci, a nierzadko także prześladowaniami rodziny ,,renegata". W niektórych przypadkach Niemcy samorzutnie przypisywali ludności konkretną kategorię, zawyżając tym samym statystyki akcji germanizacyjnej. Ogółem na niemieckich listach narodowościowych znalazło się ponad 3 mln mieszkańców ziem wcielonych do Rzeszy, przy czym niecałe 0,5 mln przypadało na kategorię pierwszą. Obecnych na liście nie można z góry potępiać, gdyż każdy przypadek należałoby rozpatrzeć odrębnie, zwłaszcza w obliczu odgórnych wpisów dokonywanych przez niemieckich urzędników bez zgody samych zainteresowanych. Warto podkreślić, że wielu Polaków nie zdecydowało się na podpisanie Volkslisty, świadomie narażając się na konsekwencje odmowy. Jednym z najważniejszych przypadków była bohaterska postawa rodu żywieckich Habsburgów, którzy mimo austriackich korzeni dochowali wierności przybranej ojczyźnie.
|