Miejscownik – litery OPQR

O

  • Okinawa – wyspa japońska leżąca w Archipelagu Riukiu. Była miejscem największej operacji desantowej wojsk amerykańskich podczas kampanii na Pacyfiku. W dniach 1 kwietnia – 22 czerwca 1945 roku toczył się zacięty bój o wyspę między lądującymi tu jednostkami amerykańskimi wspieranymi dodatkowo przez siły morskie i powietrzne a garnizonem wyspy liczącym około 120 000 ludzi pod dowództwem gen. Ushijima. Ogółem w całości operacji wzięło udział ponad 450 000 żołnierzy alianckich. Do 22 kwietnia udało się opanować północną część Okinawy. Przez następne dwa miesiące walki toczyły się w południowej części wyspy, gdzie skupiły się główne siły japońskie. Dodatkowo do obrony wyspy dowództwo japońskie wyznaczyło zespół, w skład którego wchodził pancernik „Yamato” zatopiony przez Amerykanów 7 kwietnia. 21 maja Amerykanom udało się zdobyć jedną z głównych pozycji japońskich obrońców. 31 maja opanowali stolicę wyspy Naha. 22 czerwca zakończył się zorganizowany opór żołnierzy japońskich. Śmierć poniosło 110 000 obrońców, 7400 dostało się do niewoli. Amerykanie stracili 12 500 zaginionych i zabitych oraz 36 600 rannych. Zdobycie Okinawy umożliwiło flocie powietrznej Stanów Zjednoczonych efektywniejsze naloty na japońskie wyspy macierzyste.
  • Oran – miasto i port w Algierii. 8 listopada 1942 roku miejsce lądowania alianckich wojsk w czasie trwania inwazji sprzymierzonych na Afrykę Północną. Operacja desantowa opatrzona kryptonimem „Torch” zakończyła się powodzeniem.
  • Oslo – stolica i największe miasto Norwegii leżące w południowej części tego kraju. W Oslo znajdowały się główne władze norweskie z królem Haakonem VII, rządem i parlamentem na czele. 9 kwietnia 1940 roku stało się areną walk armii norweskiej z Niemcami, którzy prowadzili ofensywę na Norwegię. Oslo stało się jednym z głównych celów Wehrmachtu i Kriegsmarine. Jeszcze tego samego dnia miasto zostało zajęte, mimo iż baterie nabrzeżne stawiały zaciekły opór niemieckim okrętom, zatapiając pancernik „Blücher”. Po upadku Oslo król oraz ministrowie zmuszeni byli się przenieść. W okresie okupacji niemieckiej znajdowała się tu siedziba Komisariatu Rzeszy oraz marionetkowego rządu Vidkuna Quislinga.
  • Oświęcim – niem. Auschwitz. Miasto położone w woj. małopolskim przy ujściu Soły do Wisły. Miejsce hitlerowskiego obozu koncentracyjnego założonego 27 kwietnia 1940 roku. Wcześniej na tym terenie znajdowały się koszary Wehrmachtu. 27 stycznia 1945 roku obóz został wyzwolony przez żołnierzy 60. Armii 1 Frontu Ukraińskiego. W czasie działania obozu koncentracyjnego Niemcy otworzyli szereg filii Auschwitz, w tym Auschwitz-Birkenau. Szacuje się, iż w Oświęcimiu uśmiercono nawet do 1,5 mln ludzi.

P

  • Palmiry – miejscowość w pobliżu Warszawy leżąca w Puszczy Kampinoskiej. Podczas okupacji miejsce masowych mordów popełnianych przez Niemców na Polakach w latach 1939-41. Ogólnie rozstrzelano tutaj około 1700 osób, szczególnie pochodzących z tzw. inteligencji. W Palmirach zamordowani zostali m.in. M. Rataj czy M. Niedziałkowski. W tym miejscu Niemcy dokonali likwidacji w ramach akcji „AB” w dniach 20-21 czerwca 1940 roku.
  • Paryż – stolica Francji położona w centralnej części tego kraju, leży nad rzeką Sekwaną. Podczas kampanii francuskiej Paryża miała bronić specjalnie wyznaczona do tego celu armia, jednak do bitwy o stolicę Francji nie doszło. 10 czerwca 1940 roku Paryż został ogłoszony miastem otwartym, a w cztery dni później wkroczyły do niego jednostki niemieckie. Do wyzwolenia miasta znajdowała się tu siedziba władz okupacyjnych. 19 sierpnia 1944 w Paryżu wybuchło powstanie, które zapewne zostałoby krwawo stłumione przez wycofujących się Niemców, gdyby nie interwencja aliantów, którzy wkroczyli do miasta 25 sierpnia. Od 26 sierpnia Paryż stał się ponownie siedzibą Francuskich władz. Od 30 września 1939 roku do kwietnia 1940 roku znajdował się tu Polski Rząd na Emigracji oraz naczelne dowództwo Polskich Sił Zbrojnych we Francji.
  • Pearl Harbor – amerykańska baza wojskowa znajdująca się na Hawajach. Miejsce ataku japońskiej floty i sił powietrznych w dniu 7 grudnia 1941 roku, co zapoczątkowało wojnę na Pacyfiku. Uderzenie Japończyków miało na celu zniszczenie tzw. Floty Pacyfiku, która stanowiła główną siłę amerykańskiej marynarki na Oceanie Spokojnym. Nalot na Pearl Harbor przeprowadzony został dwiema falami samolotów (183 oraz 171 maszyn różnych typów). W konsekwencji zniszczonych zostało 7 okrętów amerykańskich, 12 innych zostało uszkodzonych. Dodatkowo zniszczeniu uległo aż 260 samolotów – część w powietrzu, część w hangarach. Zginęło 2403 żołnierzy amerykańskich, 1178 zostało rannych. Po stronie japońskiej straty wyniosły 29 samolotów i 6 okrętów podwodnych.
  • Peenemünde – miasto położone na wyspie Uznam, która obecnie znajduje się w Niemczech. W 1936 roku rozpoczęto tam budowę niemieckiego zakładu naukowego. Wkrótce Peenemünde stało się poligonem doświadczalnym dla badań nad bronią rakietową. Zainstalowano tam zakłady produkcyjne pocisków V-1 i V-2. Dzięki udanej akcji polskiego wywiadu Armii Krajowej doszło do wykrycia działalności ośrodka na wyspie Uznam. Po przekazaniu informacji aliantom zachodnim zorganizowana została akcja lotnictwa sprzymierzonych w dniu 18 sierpnia 1943 roku. Celem 600 bombowców stały się namierzone przez Polaków zakłady. Ponad połowa budynków została zniszczona, a produkcja niemieckiej broni została wstrzymana na kilka miesięcy.
  • Poczdam – miasto we wschodnich Niemczech, stolica Brandenburgii. Od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 roku odbywała się tu ostatnia z trzech konferencji Wielkiej Trójki, na której ustalono ostateczny porządek powojenny. Większość powziętych decyzji było rozwinięciem tych z konferencji jałtańskiej. Dodatkowo zadecydowano o kontynuowaniu wojny aż do bezwarunkowej kapitulacji armii japońskiej (Sowieci obiecali przysłać wsparcie na front na Dalekim Wschodzie).
  • Polska – państwo w Środkowej Europie, stolica Warszawa. 1 września 1939 roku Polska została zaatakowana przez hitlerowskie Niemcy, co dało początek II wojnie światowej. Agresję przywódcy Rzeszy usprawiedliwiali incydentem w Gliwicach, do jakiego rzekomo doszło dzień wcześniej (operacja „Himmler”). Walki trwały do 5 października, kiedy to, jako ostatnia, skapitulowała przed Niemcami Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie” gen. F. Kleeberga. W trakcie walk siły wojskowe Niemiec zdobywały kolejne punktu oporu polskiego, spychając Wojsko Polskie przede wszystkim w kierunku wschodnim. Mimo ambitnych planów dowództwa polskiego, obrona kraju nie powiodła się, a los Rzeczpospolitej przypieczętowało wkroczenie na jej ziemie wojsk sowieckich 17 września, które wykonywały założenia planu Ribbentrop-Mołotow, atakując Polskę od strony wschodniej. W tym czasie wygasała już bitwa nad rzeką Bzurą, najsłynniejsza ofensywa Polaków podczas kampanii wrześniowej – niestety, i tym razem wróg okazał się silniejszy. 7 września skapitulowała załoga polskiej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, która prowadziła z wrogiem nierówny bój od pierwszego dnia trwania wojny. 8 września zaczęła się bitwa o Warszawę, którą przypieczętowało poddanie stolicy Polski przez dowództwo jej obrony 28 września. Do 2 października bronił się Hel. W związku z brakiem możliwości prowadzenia dalszej walki polscy żołnierze i tam musieli skapitulować. W dniach 2-5 października stoczono ostatnią bitwę kampanii wrześniowej. Pod Kockiem swój szlak bojowy zakończył gen. Kleeberg, zamykając ten rozdział w historii naszego kraju. Polskie ziemie zostały częściowo wcielone od Rzeszy lub Związku Sowieckiego, z centralnej części kraju utworzone zostało Generalne Gubernatorstwo z Hansem Frankiem na czele. Niemcy rozpoczęli stosowanie masowej przemocy względem ludności polskiej, organizując system terroru na niespotykaną dotychczas skalę. Stworzono szereg obozów koncentracyjnych, na porządku dziennym były masowe egzekucje nie tylko więźniów, ale i ludności cywilnej. Stosowano rozmaite kary, organizowano tzw. łapanki w miejscach publicznych, zorganizowano przymusowe roboty oraz prowadzono wywózkę Polaków w głąb Rzeszy i Generalnego Gubernatorstwa. Na wszystko to Polacy odpowiedzieli organizacją prężnie działającego ruchu oporu, z Armią Krajową na czele (spory wysiłek w ruch podziemny włożyły też organizacje takie jak Bataliony Chłopskie czy Armia Ludowa). Polscy partyzanci organizowali się przez cały okres okupacji, prowadząc działalność spiskową, dywersyjną i sabotażową. W nocy z 17 na 18 września rząd Polski przekroczył granicę rumuńską, a następnie został internowany przez tamtejsze władze. Polska utraciła wyższe władze z premierem, prezydentem i Wodzem Naczelnym na czele, co spowodowało, iż poza granicami kraju zaczęto budować nowe struktury organizacyjne rządu oraz armii. We Francji powstał rząd gen. Władysława Sikorskiego, który stał się przy okazji Naczelnym Wodzem. Stanowisko prezydenta uzyskał Władysław Raczkiewicz. Jednocześnie rozpoczęto budowanie Wojska Polskiego we Francji, a następnie w Wielkiej Brytanii. Polskie jednostki walczyły w wielu alianckich kampaniach, bijąc się pod Narvikiem, Tobrukiem czy Monte Cassino. Polski Rząd na Emigracji starał się uzyskać poparcie rządów zachodnich dla planów odbudowy Rzeczpospolitej w przedwojennych granicach. Nie udało się to jednak ani Sikorskiemu, ani jego następcom (Stanisław Mikołajczyk, Tomasz Arciszewski), a granice Polski zostały zmienione – na wschodzie oparły się na tzw. Linii Curzona, na zachodzie na linii Nysy Łużyckiej i Odry. Niestety, na konferencjach Wielkiej Trójki nie udało się wynegocjować lepszych warunków dla Polaków i ich kraju, który w 1944 i 1945 roku wyzwoliła Armia Czerwona. Po odbiciu ziem polskich z rąk niemieckich przez Sowietów nastąpiła stopniowa komunizacja kraju. Utworzone zostały komunistyczne władze, które wkrótce przejęły władzę centralną. Tymczasowy Rząd został zaakceptowany przez mocarstwa zachodnie i pomimo działalności Rządu Emigracyjnego, to władze krajowe uznawane były za legalne przedstawicielstwo Polski. Polska była krajem, który poniósł jedne z najwyższych strat podczas II wojny światowej – śmierć poniosło 6 860 tys. Polaków, a straty materialne w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju były najwyższe na całym świecie.
  • Poznań – miasto centralnej części Polski, stolica Wielkopolski, leży nad rzeką Wartą. 8 września 1939 roku zajęty przez wojska niemieckie i wcielony do Rzeszy. Po zajęciu miasta Niemcy rozpoczęli politykę eksterminacji. Blisko 100 000 mieszkańców Poznania zostało przesiedlonych do Generalnego Gubernatorstwa. 23 stycznia 1945 roku do Poznania, zamienionego teraz na niemiecką twierdzę, zbliżyły się jednostki sowieckie. Po długotrwałych i krwawych walkach miasto zostało zdobyte 17 lutego. 23 lutego upadł ostatni punkt oporu niemieckiego w mieście – skapitulowały jednostki SS broniące się w Cytadeli.
  • Praga – miasto w centralnej części Czech i przedwojenna stolica Czechosłowacji. 15 marca 1939 roku została zajęta przez jednostki niemieckie. Na czas wojny stała się siedzibą władz Protektoratu Czech i Moraw. 5 maja 1945 roku, na wieść o zbliżających się do miasta jednostkach sowieckich, wybuchło powstanie praskie, które miało na celu wyzwolenie miasta z wciąż trwającej okupacji niemieckiej. 9 maja nadeszła pomoc sowiecka, a Praga została wyzwolona przez żołnierzy 1 Frontu Ukraińskiego.

Q

  • Quebec – miasto we wschodniej Kanadzie i zarazem stolica prowincji o tej samej nazwie. Miejsce dwóch konferencji szefów państw alianckich, Winstona Churchill i Franklina Delano Roosevelta. Pierwsza z nich odbyła się w dniach 11-24 sierpnia 1943 roku i dotyczyła działań wojsk sprzymierzonych we Włoszech oraz planów zbliżającej się operacji „Overlord”. Drugie spotkanie odbyło się w dniach 13-17 września 1944 roku. Po raz kolejny konferencja została poświęcona koordynacji wspólnych działań przeciwko Niemcom i Japonii. Dyskutowano też strategię działań w Europie Południowej i Środkowej.

R

  • Radom – miasto w centralnej Polsce. W jego rejonie stoczono szereg starć polsko-niemieckich we wrześniu 1939 roku. Po przegranej Polaków Radom znalazł się w Generalnym Gubernatorstwie, stając się stolicą dystryktu radomskiego. Podczas okupacji miasto zostało przygotowane do długotrwałej obrony na wypadek ataku ze strony sowieckiej. Bitwa o miasto stoczona została w dniach 15-16 stycznia 1945 roku. Ostatecznie opór niemieckich obrońców został przełamany w drugim dniu boju – sowieckie 69 Armia i 11 KPanc. wdarły się do miasta, dokonując jego wyzwolenia.
  • Ravensbrück – niemiecki obóz koncentracyjny dla kobiet założony w marcu 1939 roku. Znajdował się na terenie Meklemburgii. 28 września 1939 roku przybył tu pierwszy transport Polek. Obóz szybko rozbudowywano, stwarzając kolejne jego filie i podobozy. Na jego terenie stworzono krematorium oraz komorę gazową, co miało zwiększyć efektywność masowego uśmiercania więźniarek. Na ogół 130 000 kobiet więzionych w obozie aż 90 000 poniosło śmierć. W kwietniu 1945 roku Niemcy przystąpili do likwidacji obozu. 1 maja 1945 roku Ravensbrück wyzwoliły jednostki Armii Czerwonej.
  • Rumunia – państwo w Europie Południowej, stolica Bukareszt. Początkowo rumuński rząd, na wieść o agresji Niemiec na Polskę, ogłosił neutralność. Pod naciskiem hitlerowców Rumuni internowali polskie władze i polskich żołnierzy na terytorium własnego kraju. Stopniowo w rumuńskim rządzie narastało przekonanie o słuszności nawiązania przyjaznych stosunków z hitlerowską III Rzeszą. Nastąpiło podporządkowanie Rumunii Niemcom. W 1940 roku Rumuni utracili część swojego terytorium na rzecz Związku Sowieckiego (część Bukowiny i Besarabii), Węgier i Bułgarii. 23 listopada 1940 roku Rumunia przystąpiła do paktu trzech mocarstw, stając się bliskim sojusznikiem Niemiec. 22 czerwca 1941 roku wraz z Państwami Osi dokonała napaści na Związek Sowiecki. Wraz z wzrostem ilości niepowodzeń niemieckich na froncie wschodnim nastroje profaszystowskie w Rumunii zaczęły wygasać. W sierpniu 1944 roku na terytorium rumuńskie wkroczyły jednostki Armii Czerwonej. Spowodowało to załamanie dyktatury marsz. Antonescu i obalenie stworzonego przez niego rządu. Już 24 sierpnia 1944 roku Rumunia wypowiedziała wojnę dotychczasowym sprzymierzeńcom Niemcom. Siły rumuńskie podporządkowały się dowódcom radzieckim i wraz z Sowietami po wyzwoleniu Rumunii (do 24 września 1944 roku) wkroczyły na terytorium Niemiec.
  • Rzym – miasto w zachodniej części Półwyspu Apenińskiego, stolica Włoch, leży nad rzeką Tyber. Siedziba władz włoskich, z królem Wiktorem Emanuelem III na czele. W 1943 roku bombardowany przez lotnictwo alianckie. W związku z kapitulacją Włoch 8 września 1943 roku ogłoszony miastem otwartym i wkrótce, bo 10 września oddany bez walki jednostkom niemieckim. Wcześniej główne władze włoskie opuściły miasto. 4 czerwca 1944 roku Rzym został wyzwolony przez 5 Armię amerykańską po wcześniejszym przełamaniu linii Gustawa przez wojska alianckie.
Pin