Władysław Raczkiewicz

Władysław Raczkiewicz (1885-1947) – polski polityk, minister spraw wojskowych, prezydent RP na emigracji, aktywny działacz emigracyjny.

Urodził się 28 stycznia 1885 roku w Kutaisi, leżącym w Gruzji. W Gruzji osiedlił się jego dziadek, który odbywał tam niegdyś część kary po udziale w powstaniu styczniowym. Władysław był synem Józefa i Ludwiki, z domu Łukaszewicz. W 1903 roku Raczkiewicz ukończył gimnazjum w Twerze. W 1911 roku skończył naukę na Wydziale Prawa na Uniwersytecie w Dorpacie. Szedł tym samym śladami ojca, który pracował jako sędzia. Jeszcze przed I wojną światową Władysław praktykował jako adwokat w Mińsku. Po wybuchu wojny został przydzielony do Sztabu Frontu Zachodniego w armii rosyjskiej. Służył w randze chorążego. W 1917 roku objął funkcję prezesa w Naczelnym Polskim Komitecie Wojskowym. W 1918 roku został prezesem Rady Naczelnej Polskich Sił Zbrojnych w Kijowie. W niedługi czas po tym trafił na front w 10. pułku ułanów Dywizji Litewsko-Białoruskiej Wojska Polskiego. Dowodził oddziałem walczącym o Wilno. Wcześniej brał udział w zmaganiach o Mińsk. Następnie zajął się karierą polityczną, zajmując coraz wyższe stanowiska społeczne. Był zastępcą Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich, a od 25 września 1920 roku szefem Zarządzania Terenów Przyfrontowych i Etapowych. W grudniu tego samego roku został Delegatem przy Rządzie Litwy Środkowej i Wilnie. Pełnił tę funkcję do czerwca 1921 roku. Następnie był ministrem spraw wewnętrznych w rządzie Wincentego Witosa. Krótko sprawował tę funkcję i w październiku 1921 roku objął stanowisko wojewody nowogrodzkiego. Pracował tam do sierpnia 1924 roku, kiedy to został delegatem rządu w Wilnie. W czerwcu 1925 roku ponownie otrzymał przydział rządowy. Wszedł w skład gabinetu w charakterze ministra spraw wojskowych. Stanowisko to sprawował do maja 1926 roku, a więc przewrotu zorganizowanego przez Józefa Piłsudskiego. Przejęcie władzy przez kręgi sanacyjne zastopowało karierę Raczkiewicza. Od 1926 do 1930 roku był wojewodą wileńskim. Dopiero po czterech lat sprawowania drugorzędnej funkcji postanowił powrócić do wielkiej polityki. W 1930 roku został senatorem (z listy BBWR). Już w grudniu tego samego roku został obrany marszałkiem senatu. W lipcu 1934 roku objął stanowisko prezesa Światowego Związku Polaków. Krótko po śmierci Piłsudskiego wszedł w skład jednego z gabinetów. Od października 1935 roku do czerwca 1936 roku pełnił funkcję ministra spraw wewnętrznych. Śmierć marszałka wywołała spory rozłam z obozie sanacyjnym. Raczkiewicz poparł politykę Mościckiego i sprzyjał obozowi prezydenckiemu. Przed wojną otrzymał stanowisko wojewody pomorskiego, które pełnił od lipca 1936 roku.

W momencie wybuchu II wojny światowej nie sprawował żadnej ważnej funkcji. Dopiero 12 września otrzymał od rządu zadanie organizowania pomocy dla kraju w Stanach Zjednoczonych. Jeszcze w trakcie przegranej przez Polskę kampanii wrześniowej, 17 września, opuścił kraj i po przekroczeniu granicy w Kutach znalazł się w Rumunii. Stamtąd udał się do Francji. 27 września, dzięki zapisowi z konstytucji kwietniowej z 1935 roku, został mianowany prezydentem Rzeczpospolitej. Praw prezydenckich udzielił mu Ignacy Mościcki, który dotychczas pełnił tę funkcję. Jako siedzibę Raczkiewicz obrał Paryż. 22 listopada 1939 roku zmienił zakwaterowanie, przenosząc się do Angers. Następnie, po porażce Francuzów, udał się do Wielkiej Brytanii. Mimo iż był prezydentem, to nie on decydował o najważniejszych dla państwa kwestiach. Sprawy o priorytetowej wadze rozstrzygał premier Władysław Sikorski. Bardzo ważna w tym względzie była specjalna umowa zawarta pomiędzy obydwoma dyplomatami, która uchylała zapisy konstytucji kwietniowej o prerogatywach prezydenta. To umożliwiło Sikorskiemu prowadzenie samodzielnej polityki. Raczkiewicz nie popierał niektórych kierunków obranych przez premiera. Szczególnie kontrowersyjną była sprawa porozumienia z Sowietami. Raczkiewicz był zdecydowanym przeciwnikiem układu Sikorski-Majski podpisanego w Londynie 30 lipca 1941 roku, groził nawet odejściem z pełnionego stanowiska. Nie zdecydował się jednak na tak radykalny krok. Po zmianie gabinetu przeszedł do opozycji względem polityki Stanisława Mikołajczyka. Optował za sojuszem z mocarstwami zachodnimi i porozumieniu ze Związkiem Radzieckim, ale na polskich warunkach. Dlatego też głośno wyrażał sprzeciw względem kapitulacyjnej, w jego mniemaniu, polityki premiera. Co więcej, momentami musiał ulegać presji sojuszników zachodnich, którzy we wrześniu 1944 roku wymogli na polskim prezydencie odwołanie ze stanowiska Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Był to jawny akt brutalnej ingerencji w politykę Polaków, jednakże Raczkiewicz uległ i udzielił generałowi dymisji. Wcześniej, także pod presją otoczenia, tyle że rządowego, zdecydował się na odwołanie go ze stanowiska następcy prezydenta. Utworzenie w Polsce Rządu Tymczasowego mocno obniżyło prestiż władz londyńskich. Cierpiał na tym również autorytet Raczkiewicza, który przy okazji nie mógł się dogadać z emigracyjnymi towarzyszami. Szczególne kontrowersje wzbudziła sprawa mianowania następcy prezydenta. Ostatecznie bój o stanowisko przegrał Tomasz Arciszewski, a Raczkiewicz w swoim politycznym testamencie następcą mianował Augusta Zaleskiego. Dotychczasowy prezydent zmarł 9 czerwca 1947 roku w Ruthin w Walii. Ostatni okres życia spędził tam na leczeniach sanatoryjnych, co związane było z pogarszającym się stanem zdrowia. Jego ciało pochowano na cmentarzu Newark na terenie Wielkiej Brytanii.