William Donovan (1883-1959) – generał amerykański, twórca i szef Office of Strategic Services, szef tajnych operacji Stanów Zjednoczonych, jeden z najwybitniejszych działaczy wywiadu amerykańskiego.
Urodził się 1 stycznia 1883 roku w Buffalo. W 1905 roku ukończył Uniwersytet Columbia w Nowym Jorku, gdzie stał się gwiazdą boiska footballowego. Swojej karierze sportowej zawdzięczał przydomek „Wild Bill”. Ukończenie studiów prawniczych pozwoliło Donovanowi na rozpoczęcie działalności w swoim zawodzie. Wkrótce, dzięki dużym umiejętnościom, stał się jednym z najbardziej cenionych prawników na Wall Street. Po wybuchu I wojny światowej Donovan wyjechał do Europy, aby zasilić skład członków organizacji pomocy głodującym. Niestety, już w 1916 roku zmuszony był do powrotu do Stanów Zjednoczonych, gdyż czekała go obowiązkowa służba wojskowa. Został wydzielony do walk na amerykańsko-meksykańskim pograniczu, w celu rozprawienia się z grasującymi w tamtych rejonach oddziałami Pancho Villi. Wkrótce ponownie trafił do Nowego Jorku i objął dowodzenie nad 69. Pułkiem Piechoty, z którym od listopada 1917 roku walczył na europejskim froncie. Podczas walk był kilkukrotnie ranny i wykazał się niesamowitym hartem ducha na polu boju, za co odznaczono go wieloma medalami. Wtedy też zapoznał się z pracą w wywiadzie, co w przyszłości zaprocentowało. W 1920 roku Donovan powrócił do ojczyzny i podjął się kontynuacji kariery prawniczej. Szybko piął się po szczeblach kariery, docierając do stanowiska zastępcy prokuratora generalnego Stanów Zjednoczonych. W latach trzydziestych William Donovan odbył wiele podróży – w celach edukacyjnych i służbowych. Odwiedził Hiszpanię, Abisynię, Bliski Wschód (na specjalne zlecenie prezydenta Franklina Delano Roosevelta). Po wybuchu II wojny światowej przybył do Wielkiej Brytanii (lipiec 1940 roku), aby naocznie przekonać się o możliwościach potencjału bojowego przyszłego sojusznika. W tym samym roku Donovan odbył szereg podróży po ogarniętych wojną terenach. Jego towarzyszem był szef wywiadu brytyjskiego William Stephenson. W marcu 1941 roku Amerykanin ponownie zawitał w własnym kraju. W tym samym okresie rozpoczęły się próby stworzenia w Stanach Zjednoczonych specjalnego biura wywiadowczego – agencji, której celem była działalność na wszystkich kontynentach świata. Donovan zapoznał się z planami i zaaprobował fakt utworzenia organizacji, zalecając Rooseveltowi obsadzenie kierowniczego stanowiska kimś zaufanym. Do Waszyngtonu przyjechali Brytyjczycy, którzy zdążyli już poznać Donovana, i zaproponowali prezydentowi przydzielenie stanowiska kierowniczego właśnie jemu. 11 lipca 1941 roku Roosevelt przydzielił pozycję protegowanemu Brytyjczyków. 13 czerwca 1942 roku, a więc już po włączeniu się Stanów Zjednoczonych do czynnej walki, prezydent utworzył Biuro Służb Strategicznych (Office of Strategic Services), na jego czele stawiając Williama Donovana. Choć początki jego pracy były niezbyt udane, szef wywiadu nie przejmował się nieprzychylnością losu i kontynuował szpiegowską działalność. Mimo kłopotów (również z przeciwnikami w kraju – zazdrosnymi o wysoką pozycję) OSS poczynało sobie bardzo dobrze, wysyłając na cały świat swoich agentów (szacuje się, że za liniami wroga działało aż 16000 szpiegów Donovana). W marcu 1943 roku Donovan został mianowany generałem brygady. Trzy miesiące później, podczas inwazji aliantów na Normandię, dokonał czynu niebywałego, samotnie udając się za linię wroga. Wraz ze swoim adiutantem Davidem Bruce’em udał się 7 czerwca do Francji i trafił pod ogień niemieckich karabinów maszynowych. Podczas ostrzału Donovan stwierdził beztrosko: „Obaj wiemy za dużo. Jeśli będą chcieli nas dostać, zastrzelę najpierw ciebie. Ostatecznie to ja jestem wyższy stopniem.” Sytuacja wydawała się wyjątkowo dziwna, gdyż dwóch niebywale cennych ludzi dla amerykańskiego wywiadu mogło dostać się do niewoli niemieckiej przez własną nierozwagę (tym bardziej że zgubili kapsułki z trucizną na wypadek złapania przez żołnierzy wroga). Na szczęście Donovan i jego adiutant bezpiecznie wrócili z wyprawy na plażę Utah. Po śmierci Roosevelta 12 kwietnia 1945 roku rządy rozpoczął Harry Truman, który już 1 października 1945 roku rozwiązał OSS. Mimo iż Biuro Służb Strategicznych działało jeszcze do stycznia 1946 roku, Donovan utracił intratną posadę a wraz z nim jego współpracownicy. Część z nich przeszła pod skrzydła nowych jednostek (w tym SSU, które wkrótce przemianowanego na CIA). Podczas rozpraw w Norymberdze Donovan wystąpił w roli oskarżyciela w kilku procesach. W sierpniu 1953 roku objął posadę ambasadora USA w Tajlandii. Niestety, zły stan zdrowia spowodował, iż Amerykanin musiał porzucić pracę. Zmarł 8 lutego 1959 roku w sanatorium wojskowym w Waszyngtonie. Jego śmierć Dwight David Eisenhower podsumował słowami: „What a man! We have lost the last hero.”
Odznaczony:
– Medal of Honor
– Distinguished Service Cross
– Distinguished Service Medal with 1 Oak Leaf Cluster
– Purple Heart with 2 Oak Leaf Clusters
– National Security Medal
– Mexican Service Medal
– Mexican Border Service Medal
– World War I Victory Medal with 5 Battle Clasps
– Army of Occupation of Germany Medal
– American Defense Service Medal
– American Campaign Medal
– Asiatic-Pacific Campaign Medal with Arrowhead and 2 Bronze Service Stars
– European-African-Middle Eastern Campaign Medal with Arrowheads, 2 Silver Service Stars, and 2 Bronze Service Stars
– World War II Victory Medal
– Armed Forces Reserve Medal with one ten-year hourglass device
– francuski Légion d’Honneur
– francuski Commandant de la Légion d’Honneur
– francuski Croix de Guerre with Palm and Silver Star
– brytyjski Knight Commander of the Most Excellent Order of the British Empire
– watykański Lateran Medal
– watykański Order of St. Sylvester
– belgijski Grand Officer of the Order of Léopold of Belgium with Palm
– czechosłowacki Czechoslovakian War Cross
– holenderski Grand Officer of the Order of Orange Nassau
